Klucz do uczenia się ma 12 modułów tematycznych i jest podzielony na dwa etapy:
| GĄSIENICE | MOTYLE |
Etap Gąsienice jest przeznaczony dla dzieci w wieku od 3 do 4 lat, natomiast powyżej tego wieku – aż do 7 roku życia – etap Motyle. Ten podział jest odzwierciedleniem rosnącego poziomu trudności – Gąsienice.
Większość modułów rozpoczyna się od etapu Gąsienic a następnie ma swoją kontynuację w Motylach, gdzie dzieci wykonują bardziej złożone zadania.
Oparty na teorii Wygotskiego
Teoretyczne ramy, które stanowią fundament programu “Klucz do uczenia się”, to społeczno-kulturowa teoria poznania i nauczania Lwa Wygotskiego, zwanego “Mozartem psychologii”. Cóż takiego jest w teorii Wygotskiego, co czyni ją atrakcyjną i ważną prawie 85 lat po jej powstaniu? To nowy i unikalny sposób obserwowania rozwoju umysłowego dziecka.
Według Wygotskiego w procesie edukacji dzieci najważniejszy element stanowi rozwój ich umiejętności uczenia się, czyli przygotowanie do pełnego korzystania ze swojego potencjału. Zdolność dziecka do jasnego i kreatywnego myślenia, planowania, realizowania tych planów i komunikacji jest o wiele ważniejsza od wiedzy jako takiej.
Wygotski wierzył, że podobnie jak narzędzia fizyczne rozszerzają nasze zdolności fizyczne, tak “narzędzia umysłowe” rozszerzają nasze zdolności umysłowe, pozwalając nam rozwiązywać problemy i tworzyć rozwiązania we współczesnym świecie. To oznacza, w odniesieniu do dzieci, że aby mogły one skutecznie funkcjonować w szkole i poza nią, muszą nabyć coś więcej niż porcję wiedzy i umiejętności. Muszą nauczyć posługiwania się zestawem narzędzi mentalnych – narzędzi umysłu.
Według Wygotskiego, dopóki dzieci nie nauczą się korzystać z narzędzi umysłowych, ich nauka jest w dużym stopniu kontrolowana przez otoczenie – uwagę dzieci zwraca tylko to, co jest najjaśniejsze lub najgłośniejsze, a zapamiętują coś tylko wówczas, gdy jest to wielokrotnie powtórzone. Natomiast kiedy dzieci opanują narzędzia umysłowe, stają się odpowiedzialne za własne uczenie się, ucząc się i zapamiętując w zamierzony i świadomy sposób.
Idąc dalej, używanie jednych narzędzi umysłowych może przekształcić zachowania poznawcze dzieci, używanie innych narzędzi umysłowych może zmienić ich zachowania fizyczne, społeczne i emocjonalne. Dzieci stają się “mistrzami własnego zachowania”. Jeśli stworzymy im warunki, w których będą mogły zapoznawać się z coraz większą liczbą narzędzi umysłowych i ćwiczyć ich używanie, wówczas dzieci przekształcają nie tylko swoje zachowania zewnętrzne, ale także umysły.
W centrum teorii Wygotskiego jest idea, że rozwój dziecka jest wynikiem interakcji pomiędzy dziećmi a ich otoczeniem społecznym. Te interakcje obejmują osoby (rodziców i nauczycieli, towarzyszy zabaw, kolegów z przedszkola i rodzeństwo) a także artefakty kulturowe (takie jak książki czy zabawki), a także specyficzne dla danej kultury zwyczaje i praktyki, w które dziecko angażuje się w przedszkolu/klasie, w domu lub na placu zabaw. Dzieci będąc aktywnymi partnerami w tych wszystkich interakcjach nie tylko odzwierciedlają otaczający je świat, ale przede wszystkim budują swoją wiedzę, umiejętności i postawy. Zasadniczo historia i kultura społeczeństwa, w którym dziecko dorasta oraz wydarzenia tworzące osobistą historię dziecka determinują znacznie więcej niż to, co dziecko wie lub lubi. One decydują także o tym, których narzędzi umysłowych dziecko uczy się i jak te narzędzia kształtują jego umysł.
Dla Wygotskiego najbardziej efektywna nauka ma miejsce wówczas, gdy umiejętności i koncepcje, które chcemy wprowadzić dzieciom są w początkowej fazie, dopiero pojawiają się – są w tzw. Strefie Najbliższego Rozwoju (SNR). Kiedy tak się dzieje, to zbyt dużym uproszczeniem byłoby powiedzieć, że dziecko po prostu zdobywa nową wiedzę. Dziecko w tym czasie robi rzeczywiste postępy w swoim rozwoju – Wygotski określił to słowami: “nauka prowadzi rozwój”.
Uznał też, że pomoc potrzebna do wprowadzenia nowych umiejętności i pojęć w dziecięcej SNR może przyjmować różne formy, w zależności od wieku dziecka. Na przykład dojrzała zabawa w odgrywanie ról pomaga w rozwoju dzieci w wieku przedszkolnym w sposób podobny do tego, w jaki formalna instrukcja wspomaga rozwój starszych uczniów. Według Wygotskiego “Największe osiągnięcia dziecka są możliwe w zabawie, osiągnięcia, które jutro staną się jego podstawowym poziomem rzeczywistych działań”. Funkcje zabawy, które wspierają rozwój, obejmują wyobrażone sytuacje, podział dzieci na role, a także zasady, którymi dzieci podążą wypracowując swoje scenariusze zabaw.
Trzeba podkreślić, że Wygotski, w czasie kiedy żył i tworzył, zbudował solidny zespół badawczy z którym pracował, złożony z kolegów naukowych i zaangażowanych studentów (określa się ich jako “Wygotskian”). To oni po śmierci Wygotskiego (odszedł mając zaledwie 38 lat) kontynuowali dzieło Mistrza, badali i rozwijali jego “Teorię historyczno – kulturową”.
Wraz z kolegami i studentami Wygotski wielokrotnie zastosował swoją teorię do kształcenia ogólnego i specjalnego. Nowe aplikacje były i nadal są rozwijane przez kolejne pokolenia Wygotskian w rodzimej Rosji, Anglii czy USA, gdzie dziedzictwo Vygotsky’ego można znaleźć we współczesnych interpretacjach konstruktywizmu społecznego i teorii społeczno-kulturowej.
Wygotskianie doszli do wniosku, że aby dzieci odniosły sukces w szkole i w późniejszym, dorosłym życiu, powinny we wczesnych latach swojego dzieciństwa rozwinąć trzy kluczowe umiejętności: samoregulacji, poznawcze i komunikatywne.
Samoregulacja
to umiejętność tworzenia i realizacji planów. W odniesieniu do małego dziecka początkowo będzie się to przejawiało w przyswojeniu niezbędnych zachowań (ruch/bezruch ciała, skupienie uwagi, koordynacja wewnętrznych i zewnętrznych bodźców, określanie ograniczeń własnego ciała, panowanie nad własnym zachowaniem). Z biegiem czasu, kiedy dzieci mają do dyspozycji odpowiednie narzędzia umysłowe, uczą się kierować swoimi myślami w sposób świadomy, celowy i zaplanowany – mogą dzięki temu przejść do trudniejszych zadań. Dziecko z rozwiniętą samoregulacją potrafią uczyć się:
- wtedy, kiedy nauczyciel tego wymaga
- tego, o co prosi nauczyciel
- dla własnej przyjemności
- plan nauczyciela staje się jego planem
- jest ciekawe i chętne do podejmowania prób, ryzyka
- jest gotowe do poświęceń i wytrwałości
Umiejętności poznawcze
to rozwój intelektualny i kreatywny. “Klucz do uczenia się” rozwija wszystkie inteligencje wielorakie, ale oprócz tego koncentruje się na rozwoju kreatywności.
Umiejętności komunikatywne
to nabywanie przez dziecko umiejętności rozumienia innych i bycia zrozumianym. Służy temu praca w parach, praca zespołowa, refleksja grupowa, metodyka prowadzenia zajęć – zabaw, które są zaprojektowane tak, by dzieci wcielały się w różne role i odnosiły wspólne sukcesy.
Wszechstronny
Klucz do uczenia się to program wszechstronny. Jest podzielony jest na 12 modułów tematycznych - moduły znajdują się w zakładce Domowe Przedszkole- , z których każdy doskonali w szczególny sposób określone umiejętności, ale jednocześnie są one ze sobą spójne pod względem metodycznym, przenikają się wzajemnie ich treści, przewodnie motywy. Te moduły nawzajem się wspierają i powodują, że nasze nauczanie jest efektywne.
W każdej sesji, w każdym działaniu mogliśmy osadzić praktyki służące rozwojowi samoregulacji i wyższych funkcji mentalnych u dzieci.
Każdy moduł rozwija trzy podstawowe umiejętności: umiejętność samoregulacji, umiejętności poznawcze i komunikatywne. To sprawia, że dziecko ma nie tylko ogromną wiedzę, ale dobrze funkcjonuje w otoczeniu społecznym oraz potrafi planować i organizować swoje działania.
Unikalny
Klucz do uczenia się różni od innych programów to, że koncentruje się nie tylko na przekazywaniu dzieciom samej wiedzy czy uczeniu wyizolowanych umiejętności, ale przede wszystkim na rozwoju umiejętności uczenia się dziecka. To, co jest dla nas najistotniejsze, to sposób w jaki dziecko myśli, wyobraża sobie i postrzega świat. Oczywiście, że nie da się mówić o wiedzy i umiejętnościach w oderwaniu od umiejętności uczenia się, ale jeśli istnieje taka ilość wiedzy i tak szeroki wachlarz umiejętności do wyboru, to rodzi się pytanie – jak wybieramy których umiejętności i jakiej wiedzy powinniśmy nauczać?
Klucz do uczenia się wybiera te aspekty wiedzy i te umiejętności, które najlepiej pasują do realizacji naszego celu: rozwoju umiejętności uczenia się.
Temu celowi służy rozwój wyższych funkcji mentalnych i samoregulacji – to procesy umysłowe, które pozwalają nam planować, skupiać uwagę w sposób zamierzony, podtrzymywać lub przesuwać tą uwagę w miarę potrzeb, pamiętać o celowości naszych działań i zarządzać tym, jak dużą ilością energii wkładamy w wykonanie zadania. Właśnie tych wszystkich umiejętności potrzebujemy, kiedy musimy nauczyć się czegoś nowego. Te czynności są powiązane z funkcją mózgu, która ulega szczególnie mocno rozwija się we wczesnym dzieciństwie. Badania prowadzone nad wpływem tych podstawowych umiejętności na osiągnięcia dziecka wykazują, że te dzieci, które mają możliwość nabycia takich bazowych umiejętności, mają lepsze długoterminowe rezultaty, nie tylko w czasie dzieciństwa ale i w wieku dorosłym. Lepiej radzą sobie w szkole, mają więcej znajomych i odnoszą więcej sukcesów w życiu. Jednak ogromne znaczenie ma rozwijanie tych umiejętności w tym kluczowym okresie ich rozwoju – we wczesnym dzieciństwie.
